Münasebetlerin görünmeyen yüzü: bayana yönelik ruhsal şiddet
İlişkilerin Görünmeyen Yüzü: Bayana Yönelik Ruhsal Şiddet
Sosyal bir varlık olan insan, ömrü boyunca ötekilerle bağlantı içindedir. Birinci obje olan ‘anne’ ya
da anne rolündeki ebeveynle başlayan ilgi olgusu, baba ve başka ötekilerle kurulan ilişkilerle
devam eder. Ömür uzunluğu kurduğumuz tüm bağlantılar toplumsal ve duygusal açıdan yaşantıyı tesirler.
Bu nedenle bağlantı kavramı insan ömründe değerli bir yere sahiptir.
Kurduğumuz tüm alakalarda sevme, sevilme, onaylanma ve kıymetli hissetme gibi
ihtiyaçlarımızı karşılamayı arzularız. Bu isteklerimiz kimi alakalarda doyuma ulaşırken bazı
alakalarda ise doyuma ulaşmaz ve olumsuz sonuçlar yaşanabilir. İsteklerimizin doyuma
ulaşmadığı bağlantılarda aldığımız yaraları, bir diğer münasebette güzelleştiririz. Örneğin
ebeveynlerimizle kurduğumuz alakalarda aldığımız yaraları, partnerle kurulan ilişkide
uygunlaştırma muhtaçlığı duyabiliriz.
Partnerle kurulan romantik bağlar temel ihtiyaçlarımız olan sevme, sevilme, cinsellik gibi
gereksinimlerimizi karşılamakla birlikte yakınlık ve bağlılık içermesi bakımından şahsa doyum
sağlar. Bunların yanısıra birçok sorunu da içinde barındırabilmektedir.
İlgilerde çok sık karşılaşılan problemlerden biri şiddet olgusudur. Şiddet, insanlığın varlığından
beri karşılaşılan kozmik meselelerden biridir. Tüm münasebetlerin içinde varlığını sürdüren şiddet,
fizikî, cinsel, ekonomik, ısrarlı takip ve ruhsal şiddet olarak görülmektedir. İlişkilerin
içinde saptanması en kolay ve en “görünür” olan fizikî şiddettir. Ruhsal şiddet ise tüm
şiddet çeşitleri ortasında gözlenebilmesinin sıkıntı olması sebebiyle saptanmasında birtakım
zahmetler yaşanmaktadır.
Ruhsal şiddet, kelamlı ve kelamsız saldırganlık aksiyonlarını içermekle birlikte kişinin diğeri
üzerinde duygusal ve zihinsel açıdan ziyan vermesi ve denetim uygulaması ile ortaya çıkan
şiddet cinsidir. Küfür, hakaret, tehdit, bir objeye ziyan verme üzere aksiyonlar ile gerçekleşir.
Temel gaye özgüveni yaralamak, duygusal olarak istismar etmek, kişinin kendini güçsüz
hissetmesini sağlamak ve korkutmaktır. Bu gayeler doğrultusunda korkutma, baskı, yalnız
bırakma, reddetme, suça sürükleme, aşağılama, duygusal reaksiyon vermeme üzere birçok davranış
ruhsal şiddet olarak sınıflandırılabilir. Ayrıyeten ruhsal şiddet, fizikî şiddet, cinsel şiddet
ve ısrarlı takip üzere öteki şiddet tipleriyle birlikte de yaşandığı görülmektedir. Bu doğrultuda
baktığımızda bağlantılarda ruhsal şiddet olgusunun sıklıkla yaşandığı söylenebilir. Birçok
münasebette rastlayabildiğimiz ruhsal şiddet olgusu romantik ilgilerde de ortaya çıkmaktadır.
Yapılan birçok araştırmada erkeklerin şiddet uygulayan bayanların da şiddete maruz kalan
pozisyonunda ele alındığı görülür. Gerçekten kitle irtibat araçlarında sık sık bayanların özellikle
fizikî şiddete maruz kaldığı haberleri yer alır.
Klasik yapıda olan birçok toplumda erkeklerin bayanlara fizikî, ruhsal ya da cinsel
şiddet uygulama konusunda münasebetleri olduğu düşünülmekte ve bayana yönelik şiddetin meşru
karşılandığına rastlanmaktadır. Yapılan bir araştırmada bayanların erkek partnerleri tarafından
ruhsal şiddet görme sıklığı %93 olarak bulunmuşturi
. Bunun yanısıra ruhsal şiddetin
tespit edilmesinde zahmetler yaşanmaktadır. Bilhassa bayanların toplumun dayattığı roller ve
vazifeler konusunda yaşadığı kabulleniş, maddi olanaksızlık, inançta ve güçlü hissedememe
üzere birçok münasebetle yaşadığı ruhsal şiddeti görmezden gelmeyi tercih ettiğine de
rastlanır.
Romantik ilgi içinde bayanlar çocuklarla ilgilenmemesi, yemek yapmaması, eşinin sözünü
dinlememesi üzere birçok münasebetle bilhassa ruhsal şiddete maruz kaldığı görülür. İlişkide
hisleri görmezden gelme, meseleler hakkında konuşmayı reddetme, kusur bulucu yorumlar
yapma, kıymetsiz olduğunu söz etme, kaba davranma, tehdit etme, giyilen kıyafetlere karışma
ve palavra söyleme üzere birçok aksiyon bayanların maruz kaldığı ruhsal şiddet davranışlarına
örnektir. Yapılan bir araştırmaya nazaran romantik ilgilerde ruhsal şiddet davranışı olarak
fizikî ve duygusal gereksinimlerin ihmali ve inanç sarsıcı davranışlara maruz kalma erkeklere
oranla bayan iştirakçilerde daha çok olduğu ortaya çıkmıştır.ii
İnsan ömründe ruhsal şiddetin oluşturduğu birçok olumsuz sonuç vardır. Psikolojik
şiddete maruz kalmış bireylerde sıklıkla değersizlik ve suçluluk duygusu, yetersizlik algısı,
güvensizlik, benlik kaybı, bağlantı başlatma ve sürdürme hünerinde problemler
görülebilmektedir. Ayrıyeten sıklıkla anksiyete, depresyon ve somatizasyon meselelerine rastlanır.
Fizikî sonuçları olmaması sebebiyle gözlemlenebilmesi güç olan ruhsal şiddeti ortaya
çıkarmak için öncelikle ruhsal şiddetin ne olduğunu anlamak gerekir. Ruhsal şiddeti
içeren her telaffuz ve hareketin farkında olunması şiddetle uğraş edebilmek için kıymetlidir.
“Birçok erkek hayatındaki beşere şiddet uygulamadığı için âlâ biri olduğunu düşünür, ancak acı
için şiddete gerek yoktur. Aldatmak acıtır, hakaret acıtır, sessizlik acıtır, palavralar acıtır. “
-Aamir Khan
Klinik Psikolog Merve GÜREK
i DÖNMEZ, G., ŞİMŞEK, H. & GÜNAY, T. (2012). “Evli Erkeklerde Eşlerine Yönelik Şiddet ve Bağlı Etmenler”,
Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, cilt 10, sayı 3, ss.151-159.
ii GÜREK, M. (2022). “Romantik Bağlarda Ruhsal Şiddetin Münasebet Bağımlılığı ve Obje İlgileri Çerçevesinde
İncelenmesi”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul Aydın Üniversitesi.