Annelik sahiden içgüdüsel midir? Anneliği becerememek bir hata mudur? Hazır olmadan anneliğe soyunan bayanların çocukları nasıl büyür? 2011 yılı üretimi “Kevin Hakkında Konuşmalıyız” bu ve bunun üzere birçok soruya ışık tutan bir sinema. Bize, sosyolojik ve ruhsal açıdan işlenmesi gereken pek çok değerli gereç veriyor.
Filmde ağır olarak kullanılan ve olay örgüsüne hizmet eden üç renk var: kırmızı, sarı ve mavi. Kırmızı, neredeyse sinemanın bütününe hâkim olan renk. Domates şenliği, şarap, yiyecekler, reçel, top ve daha birçok şeyde kırmızı tercih edilmiş, kırmızı olan şeyler sinemada hayli geniş bir yer edinmiş kendine. Bu bakımdan kırmızı renk, Kevin ve Eva ortasındaki tansiyonlu alakayı işaret edip kan, katliam, hata ve hatalı üzere kavramlara atıf yaparak sinema mühletince kanılarımızı bu eksen etrafında şekillendiriyor. Eva’nın arabası ve yumurtaların sarılığı bayan ve doğurganlık üzere kavramlara denk düşerken Eva’nın anneliğini izlememize işaret ediyor. Mavi ise Kevin’ın odasının rengi. Son olarak bu renklerin Kevin’in talim yaptığı gaye tahtasında iç içe geçtiğini görüyoruz. Şuurlu bir seçim olsa gerek.
Eva özgür ruhlu, kendine has bir ömür üslubu olan bir seyahat muharriri. Franklin ile evlenmesiyle Kevin’a gebe kalıyor ama anne olmaya hazır olmadığı aşikâr. Hakikaten sinemada de buna işaret eden pek çok sahne mevcut. Eva’nın gebe jimnastiğinde olduğu sahneden Kevin’ın hapishane sahnesine geçiş, aslında hamileliğin de Eva’nın kendi düşlemsel hapishanesi olduğunu anlatıyor bir bakıma. Zira Eva şimdi kendi bütünlüğünü tamamlayabilmiş bir bayan değil ve bu haldeyken bir çocuğun sorumluluğunu üstlenebileceğini düşünmüyor. Franklin’in Eva’ya gitmeyeceğine dair kelam verdirmesi, Eva’nın iş görüşmesi yaptığı bayanın özgeçmişine bakarak “Baya bir şey yapmışsınız,” demesi üzere sahneler Eva’nın yerleşik bir hayat üslubunu tutturamadığın göstergeleri ortasında.
Zorlu bir doğumdan sonra Kevin dünyaya geliyor lakin Eva onu kucağına alıp emzirmiyor. İşte aslında bilinçsiz olarak yapılan bu üzere davranışların nasıl da kaosa meydan vereceğini gösterebilecek bir sahne burası zira bebekler egosantrik ve tümgüçlü yapıdadır, dış dünyayla ilgili sorunları dahi kendiyle ilgili zannederler. Anneyi ememediği vakit bebek, göğsün onu mahrum bıraktığına dair bir his geliştirir (Klein) ve bu da birinci etapta anneyle bağ kurmasını zorlaştıran bir etmendir. Ayrıyeten bu bilinçsiz davranışlar bebeğin oral periyoduyla alakalı problemler yaratabilir.
Oral devir, ağız etrafında şekillenmiştir. Bu devirde bebeğin tek bağlantı kaynağı ağızdır. Objeleri ağzıyla yakalar, çiğner, severse yutar; sevmezse tükürür, çıkarır. Bütün faaliyetlerin ana kaynağı beslenme kaynağı üzerine heyetidir. Oral periyodu sağlıklı geçiremeyen bireyler öbür gelişimsel evrelere ilerleyemez ve bu periyottan kalma birtakım alışkanlıklar geliştirir: sigara içme, tırnak yeme üzere. Hakikaten Kevin’ın hapishanede annesiyle görüştüğü sahnede ağzından tırnaklarını çıkarıp masaya dizmesi bu devri sağlıklı bir halde geçiremediğinin göstergesi aslında. Oral dürtülerin iki ögesi bulunur: oral erotizm ve oral sadizm. Beşerde var olan yıkıcı eğilimlerin birinci belirtileri oral sadizmde görülür. Anne, çocuğun muhtaçlıklarını karşılarsa, bebekte dış dünyaya karşı itimat duygusu oluşmaya başlar. Bu periyotta annesiyle sıcak, sevecen ve itimat verici bir münasebet yaşayan çocuğun, hayatı boyunca öbür beşerlerle da benzeri formda alakalar kurabilmesi beklenir. Zıddı olduğu durumlarda bebekte bu hislerin tersi görülür ve asosyal bir birey olması pek mümkündür. Sinemada Eva’nın gerek emzirmeyi reddetmesi gerek Kevin’ı iş makinelerinin oraya götürüp ağlamalarını bu biçimde bastırması, ilgisiz bir anne profili çizerek bebeğin oral devrini sağlıklı geçirememesine neden olmuştur.
Sonrasında anal periyot yani tuvalet eğitiminin kazanıldığı, kimi sözlerin çıkarıldığı ve objelerin sıkıntısız tutulabildiği devir gelir. Bu periyotta Eva’nın Kevin’a topu atarak kimi sözleri söylemesini istemesi ve Kevin’ın reaksiyon vermemesi, işitme sorununun olup olmadığını gündeme getiriyor. Doktor bir problem olmadığını söylüyor yani Kevin annesini bilerek görmezden geliyor. Bu, o yaştaki bir çocuğun anneyi cezalandırma sistemidir. Sözleri çıkarmaya başladığında ise “anne” demeyi şuurlu olarak reddediyor. Ayrıyeten yaşı ilerlemiş olmasına karşın Kevin, tuvalet eğitimini tamamlamamış ve hala bez kullanmakta. Biyolojik olarak hazır olmasına karşın annesinin sert tuvalet eğitiminden dolayı anal tutuculuk gösteriyor. (Bu durumunda şikayetçi olduğunu hapishane sahnesinde kedilerin tuvalet eğitiminden bahsederken de gözlemleyebiliyoruz.) Bu süreçte Eva ziyadesiyle sonlanarak Kevin’ın kolunu incitiyor lakin Kevin buna üzülmüş üzere durmuyor zira bilinçdışında anneye temas etmenin verdiği bir haz barındırmakta. Daha sonra ise bunu şantaj materyali olarak kullanıyor. İstenmemiş olma hissine bağlı olarak geliştirdiği fiksasyonlar, küçük yaşına karşın profesyonelce şantaj yapabilmesine imkân sağlıyor. Bu ortada annesine duyduğu öfke de Kevin ile bir arada büyüyor.
Eva yine gebe kaldığının haberini Kevin’a verirken iki tarafın da bildiği fakat dillendirilmeyen bir gerçeği Kevin’dan duyuyoruz:
“Bir şeye yalnızca alıştın diye onu seviyor olman gerekmez. Mesela sen de bana alışıksın.”
Filmin tahminen de en çarpıcı sahnelerinden biridir bu: Kevin istenmeyen bir çocuk olduğunun farkında ve bunu söylemekten çekinmiyor artık. Annesi ona gereksinimi olan sevgiyi vermemiş, yalnızca vakitle ona alışmış ve artık de Kevin’ın kardeşi için tıpkı şeyi yapmasını talep ediyor.
Kardeş kıskançlığı durumunda ebeveynlerin bu krizi ustalıkla çözmesi gerekmektedir zira bu sürecin varsayım edilemeyen yıkıcı tesirleri olabilir. Kevin içinse bu yalnızca kolay bir kardeş kıskançlığı durumu değil zira daha evvel annesi ona ilgi göstermemiş olsa dahi bunu paylaşacak biri yoktu hayatında lakin artık kendisine verilmeyen bir şeyi diğerinin ne kadar çarçabuk alabildiğini görecektir. Bundan doğan narsistik yaralanmaları bastırmak için öfke ve nefret hislerini ise ister istemez kardeşine yönlendirecektir.
Eva beklenmedik bir halde Celie’ye karşı ilgili ve sevecendir. Bu, ikinci defa anne olmanın getirdiği bir deneyimden mi kaynaklıdır yoksa Kevin’a karşı da tıpkı ilgiyi göstermesine karşın böylesine kuvvetli bir anne-oğul bağlantısına sahip olmalarının sebebi Kevin’ın kişiliği midir? Bu sorunun cevabını vermek güç. Fakat Celie’ye olan ilgisini ve sevgisini Kevin tatmadan büyümüş olduğundan, bu haset ileride annesinin itinayla koruduğu lavabo açıcısını meydanda bırakarak kız kardeşinin gözünü çıkarmasıyla, evcil hayvanını ondan almasıyla kendine yer edinecektir.
Eva, Kevin’ın saldırgan davranışın farkındadır fakat Franklin pasif bir baba tavrı sergilemektedir. Ebeveyn bağlantısında baba figürü otorite ve dış dünyanın temsilidir. Literatürde “Belirsiz Kayıp Baba” denilen durum Franklin karakterinde can bulmuştur, baba çok pasif bir karakter olarak işlenmiş ve çocuklarıyla oyun oynamak dışında pek de bir şey yaptığı görülmemiştir. Dış dünyanın tehditlerine karşı çocuğu korumak babanın vazifesidir ve Franklin bu sorumluluğun farkında olmadığı üzere Kevin’ı keyifli ettiğini düşünerek onunla bir arada maksat tahtasında atış talimi yapmış, şiddet içerikli oyunlar oynamıştır. Kevin’ın yasal hatasının temelini attığının farkında değildir. Öte yandan Kevin’ın bilhassa annesine olan öfkesini yansıttığı sahne, oyuncak ok ile annesini vurması, finalde aslında hakikaten canını acıtmak istediği kişinin annesi olduğunu gözler önüne sermektedir. Franklin, Kevin’ın bütün bunlardan haz almasının dönüşeceği yıkımı kestiremediği üzere, işler içinden çıkılmaz bir hal almaya başladığında cürmü Eva’ya yıkarak kolay yolu seçmekte, devayı boşanmakta bulmaktadır. Bütün bunlara hayli yakından şahit olan Kevin, 16.yaş günü gelirken onlara görsel bir şölen sunacaktır.
Büyüme sürecinde bakım verenin ilgisizliği hasebiyle temel gereksinimlerini karşılayamamış, birtakım devirlere takılı kalmış olan Kevin; kendi başına olduğunun farkına vardığı andan itibaren kimseye gereksinim duymayacak formda bir karakter geliştirmiştir. Eva tam olarak kendinden emin olamadığı için ceza, ödül, övme üzere yolları kullanamamış; hasebiyle çocukta, ailesine kanıtlaması için suçluluk hissi ve vicdan üzere hisler tam olarak oluşmamıştır. Kevin neredeyse hiçbir davranışında annesinden övgü alma beklentisine girmemiş ya da girmemiş üzere gözükmüştür. Ebeveynlerinin ondan istediklerini zati yapabiliyor olmasına karşın onlar talep ettiklerinde bu isteklerini gerçekleştirmemiş ve hayatını kendi denetiminde yaşamayı tercih eden bir kişiliğe bürünmüştür. Örneğin Eva’nın sayı saymayı öğretme denemelerine karşı çıkmış ve en sonunda 50’ye kadar sayarak annesine artık onu rahat bırakmasını söylemiştir. Sinemadaki bu üzere birçok ipucu Kevin’ın nasıl bir sosyopata dönüştüğünü izlememize imkan sağlamakta ve kaçınılmaz sona bizi yaklaştırmaktadır. Kevin toplu bir katliam gerçekleştirmiş, okuldaki arkadaşlarını öldürmüş ve bundan hiçbir biçimde pişmanlık duymamıştır. Hatta bir sanat yapıtı sunuyormuş üzere var olmayan seyircilerini selamlayarak okuldan çıkmış ve polisin kırmızı mavi alkışları eşliğinde teslim olmuştur.
Kevin babasının aldığı ok ve yayla, internetten sipariş ettiği bisiklet kilitlerini de kullanarak gösterisini gerçekleştirir. Eva, bu kilitler konusunda kuşkucu yaklaşmıştır lakin babası yeniden hiçbir şeyin farkında değildir. İşte bu türlü babasının kendisine armağanı olan silahı kullanarak hem arkadaşlarını hem de babası ve kız kardeşini vurur. Pekala neden? Yalnız kalma korkusu ya da ödipal kompleksten kaynaklanan bir güdüyle bu katliamı gerçekleştirmiş olabileceğini düşünüyorum. Her ne kadar annesiyle daima bir çatışma halinde olsa da kimi sahneler ödipe işaret ediyor. Kevin’ın hasta olduğu devirde yarı şuurlu bir halde olduğundan olsa gerek, annesine karşı gardını indirdiğini görüyoruz ve ikilinin tahminen de tek ahenk içinde olduğu sahnesi bu. Eva, Kevin’a kitap okurken babası odaya giriyor ve Kevin gelmesini istemediğinden, annesiyle baş başa vakit geçirebilmek için onu kovuyor. Bir başka ödipe işaret eden sahne ise inatla tuvalet eğitimini reddeden Kevin, Eva ve Franklin’in birlikte olduğu sahnede ikilinin odasında beliriyor ve tuvaletini yaptığını söylüyor. Bilinçdışında hala annesini paylaşamama hissinden muzdarip. Annesiyle ne kadar sıkıntılı bir ilgiye sahip olsa da Eva, Kevin’ın birinci aşkı. Ve tahminen de bu yüzden küçüklüğünde annesinin camına ok atıp onu amaç haline getirdiğini söylemesine karşın gerçek hayatta amaç aldıkları annesinin sevgisini paylaşan şahıslar. Aslında yaptığı her şeyi annesinin ilgisini biraz olsun çekebilmek için yapıyor güya. Hapisteyken annesine bahsettiği, televizyondaki insanlardan biri oluyor bir bakıma.
Kevin’ın katliamı, Robin Hood karakteriyle özdeşiminin bir sonucu olarak görülebilir mi? Zira sinemada orta ara Kevin’ı Robin Hood kostümüyle izliyoruz. Robin Hood ise muhtaçlığı olana zenginden çalıp veriyor. Sinemada de bir bakıma kendinin Robin Hood’u olarak annesinden sevgi gören çocuklardan o sevgiyi alıp onları mahrum bırakırken kendini doyuruyor.
Oğlunun katliamı sebebiyle yaftalanan tekrar Eva oluyor. Bu da bir bakıma toplumsal rollere atıf yapmaktadır. Zira Eva bir anne, annelikse kutsal bir şey. Eva bunu beceremediği için artık yaptıklarının cezasını çekmek zorunda. Aslında yaftalayan bölümün çoklukla bayanlardan oluştuğunu görüyoruz. Bayanın bayana düşmanlığı mevzubahis yeniden. Eva da bu durumu kabulleniyor, etraftan gelen yansılar ve hakaretler karşısında kayıtsız kalıyor. Bir bakıma Eva, ilgisizliğinin sonuçlarını fakat idrak edebilmiştir ve bu yüzden kendini suçlamaktadır. Meskeni ve arabası, etraf sakinlerince kırmızıya boyandığı halde bir reaksiyon göstermeyişi, markette yumurtalarını kıran bayan hakkında hiçbir şey yapmaması, yumurtaları kırık olarak satın alması, iş görüşmesinden çıktığında kendisine tokat atan bayana hiçbir şey demeyip polisi arayabileceğini söyleyen adama kendi yanılgısının olduğunu söylemesi buna işaret.
Eva yeni bir hayat kurmak istiyor ve işe geçmişteki birtakım şeyleri kabullenerek başlaması gerektiğinin farkında. Kabullenmemekten öbür da devası de yok zati. Kevin’a kâfi ilgi ve sevgiyi veremediğinin farkına biraz geç varmış olsa da katliam yapmasının sebebini anlayabilmiş değil. Kevin ise iki yıldır hapishanede ve düşünmek için âlâ bir vakit bu. Son sahnede de bu sorunun cevabı veriliyor:
“Nedenini bildiğimi sanırdım. Artık emin değilim.”
Annesine bu ilgi açlığını daha nasıl kanıtlayabilirdi ki…
Ergenlik periyodunun de tesiriyle bütün bu faktörler bir çığ topuna dönüşmüştür. Artık Eva’nın Kevin’dan diğer kimsesi yoktur ve tüm sevginin odağı Kevin’dadır. Lakin birtakım geç kalınmış şeylerin telafisi olmuyor. Başlangıçta Eva’nın suya daldırdığı yüzü Kevin’ın suretine bürünüyordu, bu aslında özdeşimlerinin bir sembolüydü. Eva’nın Kevin’a son sarılışı ise küçüklükten beri sevilmediğini düşünen Kevin’ın, annesiyle birbirlerini kabullendiklerinin gerçek bir göstergesi oldu. Birbirleriyle tamamlandılar.
Filmin aslında konuşulması gereken tek karakteri Kevin değil. Sinema, Kevin karakteriyle ilgisiz ve sevgisiz büyüyen bir çocuğun gelişimindeki eksikliklere ışık tutarak neye evrileceğini gösterirken Eva karakteri ile de toplumsal cinsiyet rollerine atıfta bulunuyor. Ayrıyeten anneliğin içgüdüsel bir şey olmadığına, toplumsal olarak inşa edilen ve ataerkil toplum yapısının dayattığı ve tekrar ürettiği bir olgu olduğuna değinerek bahadır bir yaklaşım sergiliyor. Bu sinemada hatalı olarak damgalayabileceğimiz biri yok. Bu sinema bize farklı şartlar altında gelişen dinamiklerin hayatımızı nasıl etkileyebileceğine dair bir bakış açısı sunuyor. Hayli bol gereçli, doyurucu olan Kevin Hakkında Konuşmalıyız; toplumsal roller ve ruhsal faktörler ekseninde izlenildiğinde pek çok bildiri veren, kavramları tepetaklak ederek tekrar sorgulamaya sevk eden hoş bir yapıt.
